Navršila se godina od svečanog i istorijskog čina velikog osveštanja Hram Svetog Save u Foči, najveće pravoslavne crkve u BiH čija je gradnja trajala 17 godina.
Čin osveštanja na praznik Svetog Jovana Zlatoustog 2023. godine obavio je NJegova svetost patrijarh srpski Porfirije, uz sasluženje deset srpskih vladika.
Svečanom događaju, kojim je Foča nakon više od 500 godina, ponovo dobila crkvu u svom središtu, prisustvovao je veliki broj vjernika, a prilikom osveštanja kum je bio predsjednik Republike Srpske Milorad Dodik.
Izgradnjom grandioznog hrama na desnoj obali rijeke Ćehotine ispravljena je istorijska nepravda i ispunjen viševjekovni zavjet pravoslavnih Fočaka.
Foča je u srednjem vijeku imala dvije crkve u središtu naselja, koje su Turci nedugo nakon osvajanja krajem 15. vijeka porušili, da bi polovinom 19. vijeka dozvolili gradnju Hrama Svetog Nikole, ali ne u gradu, već visoko na brdu, u tadašnjoj Srpskoj Varoši.
San o crkvi u centru grada počeo je da se ostvaruje 2006. godine kada su izliveni temelji Svetosavskog hrama i to u blizini, a možda i na samom mjestu, gdje se prije pada pod Turke nalazio pravoslavni manastir, koji je bio jedno od sjedišta humskog, odnosno mileševskog mitropolita iz vremena kralja Tvrtka i hercega Stjepana.
Na velikom osveštanju na liturgiji se čitala jedna od najljepših i najpoučnijih priča iz Jevanđelja – o milostivom Samarjaninu, odnosno o čovjekoljublju od pripadnika druge vjere i drugog naroda, a kojom Hristos poučava o ljubavi prema bližnjem i pojašnjava ko je bližnji.
Patrijarh Porfirije je u besjedi istakao da je Bog htio da se baš prilikom ovog svečanog čina čuje odlomak iz Lukinog Jevanđelja o milostivom Samarjaninu u kojem je zakon Božji sažet i smješten u krstoliku dvojedinu zapovijest o ljubavi prema Bogu i bližnjima.
Srpski patrijarh je poručio da se veliki blagoslov izlio na Foču, Republiku Srpsku i njeno okuruženje jer su Srbi nasred Foče osveštali hram posvećen prvom srpskom arhiepiskopu Svetom Savi.
“Postavivši hram u srce ovog mesta, ovo mesto je dobilo dušu, dobilo je smisao. To otkriva i pokazuje koji je pravac, koja je smernica života ljudi koji ovde žive. To pokazuje da je jevanđelje Hristovo ono što uređuje i pojedinačni život, ali i međusobne odnose unutar jednog naroda i Crkve, ali i odnose sa drugima koji su drugačiji”, poručio je tada patrijarh Porfirije.
Veleljepna crkva, kamen po kamen, zidana je prilozima vjernika i uz pomoć brojnih donatora, te uz podršku opštinskog i republičkog budžeta.
Zemljište sa krstom osveštao je NJegovo visokopreosveštenstvo mitropolit dabrobosanski Nikolaj 11. maja 1998. godine.
Projekat za saborni hram uradila je Projektantska kuća “Link” iz Beograda, a glavni projektant bio je arhitekta Predrag Ristić.
Gradnja temelja fočanskog hrama, koji je nalik hramovima u Podgorici i Baru, a koje je, takođe, projektovao Predrag Ristić, započeta je 2. septembra 2006. godine. Na Pokrov te godine osveštani su temelji, čija površina nadmašuje 1.500 metara kvadratnih, kada je Svetu arhijerejsku liturgiju služio mitropolit dabrobosanski Nikolaj.
Kum temelja hrama bio je Zdravko Krsmanović, tadašnji načelnik opštine Foča i predsjednik Odbora za izgradnju hrama.
Hram Svetog Save pokriven je 2012. godine, da bi bogosluženja počela 2013. godine. Ikonostas je postavljen 2019, a 2022. godine popločan je plato.
Činom velikog osveštanja, radovi u Svetosavskom hramu nisu se završili. U oktobru ove godine počelo je živopisanje, jedna od posljednjih i najzahtjevnijih faza u izgradnji.
U prvoj fazi freskopisa oslikava se oltarski prostor površine oko 300 metara kvadratnih, dok je ukupna površina svodova, koja će se ukrasiti likovima svetih, oko 3.000 metara kvadratnih.
Posao je povjeren umjetnicima iz Beograda na čelu sa akademskim slikarom, protomajstorom Aleksandrom Živadinovićem.
U oltarskom dijelu već su urađene dvije kompozicije “Presveta Bogorodica na prestolu sa anđelima” i “Hristos pričešćuje apostole”, a trenutno se radi i treća kompozicija “Vhod jerarha”, odnosno Sveti oci liturgičari.
Prilozi za živopis mogu se ostaviti u hramu ili uplatiti na crkveni račun u Adiko banci broj 5520240002253846.
