Piše: Ljubiša Malenica
Američki diplomata i državnik, Henri Kisindžer jednom je prilikom rekao da je biti američki neprijatelj opasno, no da je biti američki prijatelj pogubno. Ne bez razloga, ova njegova opaska se veoma često citira kako bi se ukazalo na utilitaristički pristup Vašingtona prema drugim akterima na političkoj sceni, uključujući i saveznike.
Evropa, odnosno Evropska Unija, upravo sada u praksi uči ovu lekciju koja je Briselu i ostalim prestonicama Staroga kontinenta trebala davno biti jasna. Evropska Unija, posebno njen zapadni dio, sada se nalazi u svojevrsnoj zamci sopstvene šovinističke arogantnosti, strateške kratkovidosti i ideološke ispraznosti. Nakon početka ruske operacije u Ukrajini, postalo je jasno da se rusofobija mora posmatrati kao karakterna osobina zapadnih elita, no i značajnog segmenta populacija država kolektivnog Zapada.
Nošen ovom vjerom u sopstvenu izuzetnosti, Zapad je putem vojno opremljene i identitetski degenerisane Ukrajine te najveće kampanje sankcionisanja u poznatoj istoriji namjeravao da Rusiju porazi, vojno i ekonomske. Potom bi uslijedilo, kao što je u više navrata otvoreno isticano, rasparčavanje ruske države na čitav niz bezopasnih i posvađanih državica bez istorijskoga smisla sem kao demografskih, resursnih i ekonomski kolonija putem čijeg izrabljivanja bi Zapad ponovo osnažio svoje istrošene kapacitete. Istovremeno, po svemu sudeći, nije se mnogo pažnje posvećivalo mogućnosti da prvobitni plan ne bude ostvaren, da je možda Rusija snažnija nego li što izgleda, tako da se bez ikakvog obzira pristupilo ekonomskoj amputaciji sopstvenih kapaciteta odustajanjem od jeftinih ruskih energenata i, uopšteno gledano, od bilo kakave saradnje sa Moskvom.
Dok sukob u Ukrajini još uvijek traje, njegove posljedice sve pogubnije po sam Kijev i narod u državi, Evropska Unija gubi i posljednje tragove svoje ranije ideološkog identiteta i konzistentnosti. Kao što je rumunski političar Kalin Đorđesku istakao, nakon što mu je zabranjeno da se ponovo kandiduje za predsjednika Rumunije, EU je postala diktatura dok je Rumunijom zavladala tiranija.
Dešavanja u Rumuniji su odlična ilustracija do kojega stepena je obesmišljena demokratija i kao vid društvenoga uređenja i ideološkoga temelja unutar Evropske Unije. Ništa bolje nije ni u drugim članicama. Iako je Alternativa za Njemačku dobila 20% od ukupnoga broja glasova na prethodnim izborima – te postigla rast političke popularnosti u svim dijelovima države – ostatak njemačke političke scene je odmah nakon proglašenja rezultata započeo razmatranja kako da stranku koju podržava petina glasača onemogući da učestvuje u vlasti.
Ratohuškačka retorika Pariza i Londona, u potpunosti razvedena od stvarnih vojnih kapaciteta Francuske i Ujedinjenog Kraljevstva, nadovezuje se na očevidno gašenje građanskih prava, uključujući slobodu govora, posebno u Britaniji gdje su pojedinci – u više navrata – zbog humoristične slike i komentara na društvenim mrežama završavali u zatvoru. Nije zgorega ponoviti još jednom, s obzirom da priroda datih događaja dovodi u pitanje njihovu realnost. Stanovnici Velike Britanije su, od strane policije iste države, hapšeni te su osuđivani na zatvorske kazne zbog šala i komentara koje su ostavljali na internetu.
U svemu ovome, vlade evropskih država su uživale otvorenu podršku bivše američke administracije Džozefa Bajdena, no i brojnih administracija prije njegove. Štaviše, ideološka matrica Vašingtona i Brisela je, suštinski posmatrano, bila ista. Iako je ideološka matrica ista, ispunjavanje njenih ciljeva nosilo je daleko višu cijenu za Evropsku Uniju nego li za Vašington, kao što se sada može jasno uočiti.
Kratkovido prateći interese Sjedinjenih Država, potpuno zanemarujući sopstvene potrebe, Evropa je samu sebe predodredila za najvećeg gubitnika sukoba u Ukrajini. Nesposobna za ozbiljno preispitivanje sopstvenih politika, Evropa se ponovo vraća zloslutnim navikama iz prošlosti i zagovara kontinentalno naoružavanje da bi opet ratovala protiv Rusije, možda i posljednji put.
S druge strane, nastup američkih predstavnika na ovogodišnjoj minhenskoj bezbjedonosnoj konferenciji ukazao je na značajan, moguće je samo deklarativan, jaz u pogledu na određena pitanja između dva pola evroatlantskoga bloka. Kritikujući evropske politike, od medijske cenzure sve do problematike masovnih migracija, američki potpredsjednik Džed Di Vense je indirektno ukazao na različite percepcije bitnih pitanja između neizabrane briselske birokratije i trenutne Trampove administracije.
Nije nemoguće da američke elite i dalje nastavljaju svoju borbu za očuvanje globalne hegemonije, no svjesne nemogućnosti istovremenoga sukoba sa Rusijom i Kinom, zapravo vrše racionalizaciju rada u okviru koje bi Evropa trebala da u potpunosti prezume teret ukrajinskog sukoba, odnosno borbe sa Moskvom. Nije na odmet uočiti da čak i po pitanju Ukrajine postoje razlike u percepciji između navodnih saveznika, s obzirom da nova američka administracija pokazuje interesovanje za nekim vidom dijaloga sa Rusijom dok EU i dalje zagovara stav o neophodnosti ruskoga poraza i nastavka rata.
Sa prolaskom vremena, situacija u kojoj se nalazi Evropska Unija postaje sve komplikovanija i, očigledno, sa sve negativnijim posljedicama po zemlje članice i njihove stanovnike. Trenutno stanje evropske ekonomije, političkoga uticaja, razvojnih kapaciteta i tehnoloških sposobnosti ukazuje na opadanje značaja EU na međunarodnom planu. Ratohuškačke inicijative koje stižu iz Londona, Pariza i Brisela su istovremeno i pokušaji da se očuva sopstveni politički položaj te vid skretanja pažnje evropske populacije sa unutrašnjih problema koji već duže vremena kritično slabe EU. Ilustrativan primjer su migracije i reakcija Brisela na iste.
Bez obzira kakva budućnost evropskog supranacionalnog projekta bila, sadašnje stanje nazadovanja koje EU karakteriše u mnogim oblastima dolazi kao proizvod voljnoga potčinjavanja jednoj politici Sjedinjenih Država. Dolaskom Trampa na vlast i promjenom američkih prioriteta, Brisel je deozorijentisan i ostavljen na brisanom prostoru, primoran da trpi posljedice sopstvene kratkovidosti i vazalnosti. Uhvaćena u raskoraku između dvije američke administracije, Evropa je dopustila da voljno bude dovedena u trenutni položaj, i za to ne može nikoga drugoga da krivi do samu sebe.
